De juridische strijd rond de Stuiverstraat is geschiedenis aan het schrijven. En niet altijd in positieve zin. Zo hebben onze zaken tegen de kapvergunning en de onttrekkingsvergunning inmiddels precedenten geschapen; sinds onze zaak voorkwam worden krakers in die zaken niet meer als belanghebbend erkend. In dit (op persoonlijke titel geschreven) algemene artikel ga ik in op een gevaarlijke tendens in de Nederlandse rechtsspraak, die de democratische rechten van elke burger uitholt.

Inspraak steeds vaker voor spek en bonen.

Al dat juridisch geharrewar blijft een vervreemdende bezigheid. Hoewel we er aardig goed in zijn geworden (we werken zelfs zonder advocaat, omdat we merkten dat we intussen zo gespecialiseerd zijn geraakt dat we die zelden meer nodig hebben) is het tegelijkertijd heel raar. Je wil het hebben over de kern van de zaak: Dat de panden mooi zijn, en sloop onnodig is. Dat de nu geplande nieuwbouw een enorm blok lelijk beton is, wat niet past in zo’n klein straatje. Maar dat zijn emotionele argumenten, die niet aan bod komen in de rechtszaal. Ze doen er niet toe, je kunt alleen maar winnen op een juridisch argument. Dus begin je moeilijk te doen over de letter van de wet, asbestonderzoeken en publicatiedata, het mevrouw Kikiarrest en "beanti possidentes", terwijl dat eigenlijk helemaal niet is waar het om gaat. Maar inhoudelijke argumenten zijn gewoonlijk geen reden om een zaak te winnen, alleen de juridische argumenten worden getoetst.

Sowieso is er een gevaarlijke beweging in het recht gaande. Het was altijd al zo dat wat belangrijk is, zelden aan bod kan komen in een rechtszaal, maar nu gaat het een stuk verder. Omdat de rechtbanken het steeds drukker krijgen, is er nu in Nederland een beweging gaande waarin steeds minder mensen als belanghebbend worden erkend. Dat betekent dat steeds minder mensen überhaupt nog mee mogen doen aan een inspraakprocedure. Wij, als krakers, mogen bijvoorbeeld niets meer zeggen over kapvergunningen, onttrekkingsvergunningen en monumentenvergunningen. Over die laatste mogen zelfs buurtbewoners en huurders niets meer zeggen, alleen de eigenaar heeft nog een recht.

Dan is het ook nog eens zo dat de gemeente een inspraakprocedure tegenwoordig openbaar mag misbruiken om foutjes in de vergunningverlening achteraf te corrigeren. Je mag al niet zeggen dat een vergunning een slecht idee is, nu wordt het ook nog eens steeds moeilijker om een vergunning op een juridisch argument onderuit te halen.
Stel bijvoorbeeld dat een gemeente zelf een bepaalde sloopvergunning niet wil verlenen, omdat het te slopen pand er prachtig uitziet, ook al is het niet monumentwaardig. Dan is ze toch verplicht om de vergunning af te geven, want dat een pand mooi is, is volgens de wet geen reden om een vergunning te weigeren. Stel, jij gaat tegen de verlening van de sloopvergunning bezwaar maken, en je vindt er nog een juridische grond voor ook. Er zit bijvoorbeeld geen asbestonderzoek bij de vergunning. Dan mag de gemeente gewoon zeggen: "Aha, u heeft gelijk! Nou, weet u wat, we weten wel dat u tegen de sloopvergunning bent, maar we houden hem lekker toch in stand. We voegen dat asbestonderzoek er gewoon fijn achteraf aan toe. Bedankt voor de hulp!"

Dit soort dingen gebeuren de Stuiverstraat al jaren. We beschuldigen de gemeente er dan ook van dat ze inspraak misbruikt om te kunnen bezuinigen en haar eigen werk niet te hoeven doen. In feite zouden we onderhand een flink loon hebben moeten opstrijken met wat we, zonder dat te willen, allemaal voor de gemeente in orde hebben gebracht.

De beweging is dus dat er ten eerste steeds minder mensen iets mogen zeggen, en dat ten tweede wat mensen aan bezwaar te berde brengen, haast nooit meer een reden is om een vergunning in te trekken.

Inspraak is intussen wel een belangrijk democratisch recht, wat nu volledig uitgehold wordt.
Het wordt hoog tijd om ons in Nederland serieus de vraag te stellen waarom we eigenlijk inspraak toestaan in Nederland, en wat we er mee willen bereiken.
Willen we dat ons recht als het ware geprivatiseerd wordt, en in dienst staat van de vrije markt? Of moeten onvervreemdbare, democratische burgerrechten er nog iets mee van doen hebben? Waarom hebben we al die regels en wetten eigenlijk?

Politiek en de rechter

Ook tussen de politiek en de rechterlijke macht is er een verschuiving aan de gang.
Aan de ene kant zie je, bijvoorbeeld in het Vreemdelingenrecht maar ook op vele andere terreinen, dat de politiek geen keuzes meer durft te maken, en die aan de rechter overlaat. Regelgeving wordt bewust vaag gelaten, zodat de rechter deze moet uitleggen zonder dat de politiek er over hoeft te vallen. Waar bijvoorbeeld in het Vreemdelingenrecht een zaak gewonnen wordt en een asielzoeker alsnog wordt toegelaten, is dat voor een advocaat nauwelijks iets om blij over te zijn. De consequentie is namelijk over het algemeen dat de politiek onmiddellijk de regels aanpast, zodat ook dit soort gevallen niet meer een verblijfsvergunning kunnen krijgen. Het is dan dus de rechter, die de politieke agenda bepaalt.
Een ander voorbeeld is Schiphol en de geluidsoverlast daaromheen, waarbij de politiek eigenlijk in het geheel geen regels meer geeft, maar het aan de rechter overlaat om die laat verzinnen. Zo hoeft de politiek zijn vingers niet aan heikele onderwerpen te branden.

De rechterlijke macht wordt dus steeds meer een politieke macht, waarbij de scheiding van machten, de Trias Politica, in gevaar komt. (*)

Tegelijkertijd zijn het alleen de beleidskeuzes van de overheid en van grote bedrijven, die naar de rechter toegeschoven worden. De burger wordt juist alle invloed op politieke keuzes ontnomen. Door ten eerste de inspraak, en ten tweede de beleidsinstrumenten van de politiek uit te hollen.
Daardoor gaan we steeds meer toe naar een waardevrij politiek beleid.
In een tijd waarin ideologie een scheldwoord is geworden, bepalen economische belangen en verstofte regeltjes welke politieke keuzes er gemaakt worden, en hoe Nederland er uit ziet, zonder dat er nog een idee over wat goed en fout is aan te pas komt. Laat staan dat er nog democratische invloed op uitgeoefend kan worden.

Democratie wordt zo gemangeld tussen marktconform denken en de zelfgekozen, gereguleerde onmacht om een standpunt in te nemen door technocratisering van het beslissingsproces.
Is dat wat we willen?